Satrancın Tarihçesi Hakkında Bir Deneme

Satrancın  MÖ 6. yy'da Hindistan'da  ortaya  çıktığı bilinmektedir. Onu izleyen  yüzyıllarda  önce  Asya'da  olmak  üzere  daha  sonrasında  Avrupa  ve  diğer  kıtalarda da  yaygınlaşacaktır.

Aslına  bakılırsa ;  satrancın kökeni  hakkında  tarih  boyunca çeşitli tezler ve  düşünceler ileri  sürülse de genel olarak Hindistan merkezli Asya kıtasında   ortaya çıktığı  var sayılmaktadır. Peki bu yargılara  nasıl ulaşabiliyoruz ? 

Bana göre satrancın  ortaya çıktığı yer hakkında en  önemli ip uçlarını satrancın taşları  vermektedir.Şöyle ki : satrancı icad eden insanlar , çevrelerinde gördükleri  bir takım nesneleri fügürsel şekilde oyunlarına monte etmişlerdir. Özellikle  * Fil *   ve *At * Asya  kıtasında  yaygın  olarak  mevcut  bulunan hayvanlardır.  Tarih boyunca  Hint  ve Pers orduları en  büyük zaferlerini ordularında  bulunan  devasal boyuttaki  filler  ve süvari atlılar  sayesinde  kazanmışlardır.  Eğer satrancı Hintliler  değil de İskandinav insanları icad etmiş olsalardı,  at ve  fil  gibi  taşların etkin  olması   yerine  * Ren Geyiği *  veya * Fok Balığı *  olabilirdi ya da  Arabistan'da  * Deve * ,  Avustralya  kıtasında * Kanguru *  .. 

Aslında satrancın ortaya ilk  çıktığı dönemlerde en  önemli  işlevi ; düşüncelerle savaş  stratejilerini  geliştirmekti  :   * Kale * savunmanın olmazsa  olmazı ,   saldırı da  en  ön saflarda  bulunan piyada askerler (piyon) , atlı  süvariler (at) , devasal boyutta savaşçı Asya filleri (fil ) , komutan (vezir )  ve kral (şah).. Tipik bir Hint ordusunun  figürlerinin yansımasıdır satranç aslında .. Ömrünün büyük bir kısmını denizlerde savaşarak geçirmiş olan  bir Vikingliye  göre  ordusunda  filler  , atlar  bulunduran  bir  oyun   ne ifade  eder bilmiyorum  ama  eğer  satrancı  Vikingler icad etseydi   satranç  tahtasında   at ve  fil  gibi hayvan figürlerinin  olmadığı  ,  piyonların  ise  yerini korsan  figürlerine  bıraktığı  bir  oyun  olabilirdi ..

Tarih  boyunca satranç oyunu zaman zaman büyük değişimlere  uğradığı  görülsede çok  fazla tutmamıştır ,  mesela Timur Devleti'nin  kurucu Timur Han'ın çok  sevdiği bir  oyun  olan satranç  üzerinde  değişiklikler yaptığı bilinmektedir.

       Timur ;  değişimler  yaptığı satrancına : Deve  ve  Zürefa  hayvan  figürlerini de eklemiş ve  oyundaki  taş  sayısını  arttırmıştır. Akabinde bu tarz bir satranç tarihe *Timur Satrancı *  olarak geçmiştir. Timur'un 1370 yılından itibaren  Irak, İran ve Suriye bölgesine  karşı  yaptığı  seferlerle  düşman ordularında  çok  sayıda savaşçı deve  görmüştür , bunun  üzerine satrancına  deveyi  figürünü de  eklemiştir. Zürefa  fügürüne  gelince ;  Farsça bir  kelime olarak Türkçe'ye geçtiği  için bölge  halkının yakinen  bildiği bir  hayvandır ,her ne kadar  Asya bölgesinde pek  zürefa  yaşamasa da Timur Han'a  yabancı  elçiler tarafından hediye  olarak zürefa getirildiği rivayetler  edilmektedir. Timur'un  bu  hayvanı sevdiğinden mi yoksa ilginç  bulduğundan mıdır bilinmez zürafa figürünü de oyununa dahil  etmiştir.

     Sonuç  olarak  şunu  unutmamalıyız ki  tarihte rol almış büyük  düşünürlerin çoğu , aynı  zamanda çok  iyi  birer satranç  oyuncularıdır .  Ve  onlar şunu  biliyordu ki ; iyi bir satranç hamlesi için taşı hareket ettirebilecek  asıl  gücün  bir elin  parmaklarında değil , mukayeseli bir aklın  düşüncelerinde olmasıydı ..

                                                                                                                                          Saygılarla ..